Zachowania ryzykowne
Zachowania ryzykowne, nazywane także problemowymi, to działania zagrażające bezpieczeństwu psychicznemu i fizycznemu, niosące duże ryzyko psychologicznych, społecznych oraz zdrowotnych konsekwencji. Najczęściej występują w okresie dojrzewania, gdyż podejmowanie ryzyka stanowi część rozwoju młodzieży.
Przejawianie zachowań problemowych zdarza się wielu osobom w wieku nastoletnim. Jeśli występują jednorazowo, postrzegane są raczej jako tzw. ,,eksperymentowanie’’, przemijające „incydenty”. Jeżeli natomiast nastolatek po pierwszych próbach podejmuje kolejne, bądź jedno zachowanie ryzykowne zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia innych zachowań problemowych, nie można tego rozpatrywać jako zjawiska charakterystycznego dla danego etapu rozwojowego. Często nawet niepozorne działania, takie jak palenie e-papierosów czy nadmierne korzystanie z komputera, może doprowadzić do poważnych konsekwencji.
Do najczęstszych zachowań ryzykownych, przejawianych przez młodzież, zalicza się:
zażywanie substancji psychoaktywnych (tytoniu, alkoholu, narkotyków i leków),
przedwczesną inicjację seksualną,
zachowania agresywne (w tym stosowanie przemocy, bójki),
drobne wykroczenia,
zaniedbywanie obowiązków szkolnych,
wagary,
ucieczki z domu.
W kontekście zachowań problemowych wyróżnia się tzw. ,,czynniki ryzyka’’ i ,,czynniki chroniące’’. Pierwsze z nich to niekorzystne ,,okoliczności’’ (wewnętrzne i zewnętrzne), które potencjalnie mogą wpłynąć na występowanie zachowań ryzykownych. Należą do nich: łatwa dostępność substancji psychoaktywnych, nieprawidłowa i/lub niedostateczna opieka rodziców nad dzieckiem, brak granic bądź nadmierna kontrola ze strony opiekunów, przejawianie zachowań ryzykownych przez grupę rówieśniczą (nastolatek może naśladować kolegów z chęci przynależności), trudności w nauce i/lub konflikty z nauczycielami, doświadczanie przemocy psychicznej i fizycznej, poczucie osamotnienia, niskie poczucie własnej wartości, traumatyczne wydarzenia (np. utrata bliskiej osoby). Czynnikami chroniącymi określamy indywidualne zasoby nastolatka i cechy środowiska, które redukują wpływ czynników ryzyka, jednocześnie zmniejszając prawdopodobieństwo wystąpienia zachowań problemowych (lub minimalizując ich intensywność). Są to m.in.: dobre relacje z rodzicami i innymi dorosłymi, bezpieczna atmosfera w szkole, wspierające relacje z rówieśnikami, umiejętność konstruktywnego spędzania czasu, zaangażowanie w naukę.
Zdarza się, że kiedy młody człowiek nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb w sposób akceptowany społecznie, podejmuje zachowania ryzykowne. Pełnią one w jego życiu różne funkcje, m.in. zaspokajają potrzebę akceptacji, dają poczucie przynależności do grupy, są sposobem na radzenie sobie ze stresem i problemami, pomagają w uzyskaniu autonomii i niezależności od rodziców, a także stanowią pewnego rodzaju protest przeciwko obowiązującym normom.
Wykazano związek pomiędzy występowaniem zachowań ryzykownych a nasileniem objawów stresu psychologicznego, objawów depresyjnych, zaburzeń lękowych, a także innych trudności z obszaru zdrowia psychicznego. Kiedy nastolatek przejawia zachowania problemowe kluczowe jest określenie motywów działania i czynników ryzyka, a także wzmocnienie czynników chroniących (przede wszystkim wsparcie w rodzinie). W sytuacji, gdy zachowania ryzykowne są częste, powtarzalne i wpływają niekorzystnie na funkcjonowanie nastolatka, zasadne jest zgłoszenie się po wsparcie do specjalisty.
W naszym ośrodku prowadzimy konsultacje i terapię osób dorosłych oraz młodzieży powyżej 14 roku życia. W celu umówienia spotkania zachęcamy do kontaktu.